Δυο άντρες μιλούν ακατάπαυστα σ’ ένα μικρό σχεδόν γυμνό δωμάτιο μ’ ένα τραπέζι να κυριαρχεί στο χώρο. Ο μαύρος άνδρας, πρώην εθισμένος και φυλακόβιος, μόλις έχει καταφέρει να αποτρέψει την αυτοκτονία του λευκού άνδρα τον οποίο αποκαλεί «καθηγητή». Τον κρατά στο μικρό διαμέρισμά του, σχεδόν αιχμάλωτο, προσπαθώντας να τον μετακινήσει απ’ τις σκοτεινές προθέσεις του και, αν είναι δυνατόν, από ολόκληρη την κοσμοθεωρία που τον βασανίζει.

Ο λευκός άνδρας υποφέρει από έναν μακροχρόνιο πνευματικό θάνατο. Νιώθει ότι οι σταθερές του τον έχουν εγκαταλείψει προ πολλού, βρίσκεται, θά λεγε κανείς, σ’ έναν δρόμο αδιέξοδο μ’ ένα αίσθημα απόγνωσης να τον καταβάλει. Ο λευκός άνδρας δεν μας λέει πολλά για τον εαυτό του, είναι μάλλον φειδωλός στις αποκαλύψεις του και δείχνει οριακά πρόθυμος να παραμείνει σ’ ένα περιβάλλον που δεν γνωρίζει.

Ο μαύρος άνδρας μ’ ένα μυαλό σπινθηροβόλο, μια ζωηράδα και μια αισιόδοξη διάθεση θα ξεκινήσει έτσι το παιχνίδι της προσέγγισης. Οι δικές του γνώσεις του βασίζονται κυρίως σε βιωμένες καταστάσεις. Ανοίγει περισσότερο τα χαρτιά του (την ψυχή του επί της ουσίας) και του μιλά για μια προσωπική εμπειρία-Αποκάλυψη, στα χρόνια της φυλακής, που τον έκανε να στραφεί στην εσωτερική αναζήτηση και σε μια αταλάντευτη χριστιανική θεώρηση των πραγμάτων.

Οι δυο τους συζητούν τόσο χαλαρά κι ανεπιτήδευτα που συχνά έχεις την εντύπωση ότι ακούς την κουβέντα δυο φίλων κι όχι ότι βλέπεις θεατρικό έργο. Small talk στην αρχή, με ιστορίες ζωής που φαίνονται να κρύβουν κάτι βαθύτερο, και μετά ένας καταιγισμός από ερωταπαντήσεις που ζητούν να ξεδιαλύνουν μεγάλα θέματα: Θάνατος, ζωή, πίστη, καλό, κακό, ελεύθερη βούληση.

Δεν μπαίνει θέμα αναφοράς σε φιλοσοφικές θεωρίες. Το μόνο γραπτό κείμενο στο οποίο ο μαύρος άνδρας ανατρέχει κάθε τόσο είναι η Βίβλος που βρίσκεται πάνω στο τραπέζι, κάτω απ’ το φως της λάμπας. Πιστεύει ακράδαντα ότι εκεί μέσα δίνονται όλες οι απαντήσεις. Όμως πως να το εξηγήσει αυτό σ έναν πεπεισμένο άθεο? Σ’ έναν απελπισμένο μηδενιστή που εδώ και καιρό έχει δει το σύμπαν του να καταρρέει κι αναρωτιέται γιατί δεν έδωσε τέλος νωρίτερα σ’ αυτή την άσκοπη ζωή.

Από νωρίς θα μας δημιουργηθεί η εντύπωση ότι ο μαύρος άνδρας είναι ένας φύλακας -άγγελος που έχει σκοπό να σώσει μια ψυχή όμως, τελικά καταλαβαίνουμε ότι είναι θέμα ζωής και θανάτου και για τον ίδιο, καθώς με το να μπορέσει να βγάλει τον καθηγητή απ τα σκοτάδια του δικαιώνει την πύρινη πίστη του στον άνθρωπο και την εσωτερική του δύναμη.

Η τελική έκβαση αυτής της συνάντησης και η όλο παράπονο κραυγή του προς τον ουρανό μαρτυρά την αγωνία του στο να καταφέρει να οδηγήσει και τους δυο σε μια απελευθερωτική κατάσταση .

Η σκηνοθεσία του Αντώνη Καφετζόπουλου είναι λιτή, διακριτική. Παρακολουθεί το νήμα του κειμένου του Μακάρθι να ξεδιπλώνεται λίγο λίγο, να κάνει κύκλους, να φαίνεται κάποιες στιγμές ότι θα διακοπεί αλλά να ξετυλίγεται ακόμα λίγο παραπάνω. Οι λεπτές χιουμοριστικές αναφορές είναι εκεί για ν’ανανεώνουν το ενδιαφέρον μας. Παρόλα αυτά θέλεις ν’ακούσεις και κάτι ακόμα που δεν έρχεται. Ίσως μια πιο βαθειά ανάγνωση της ζωής των ηρώων που δεν επιχειρείται ή μια ξαφνική μεταστροφή του κλίματος που δεν γίνεται. Θυμίζει Μπέκετ και «Γκοντό», χωρίς αμφιβολία.

Ας δούμε και τις ερμηνείες.
Για τον Αντώνη Καφετζόπουλο ξέρουμε ότι πρόκειται για ηθοποιό που παίζει όπως αναπνέει. Ποτέ στομφώδης, ποτέ επιτηδευμένος. Αυτό του δίνει μια φοβερή ελευθερία στο να κινηθεί και να εκφραστεί με το πρόσωπο, με το σώμα, με τη φωνή. Ακόμα κι ένα σαρδάμ που λέει ο λόγος, περνά εντελώς απαρατήρητο μέσα στην άκρως ρεαλιστική εκφορά του λόγου του. Έπαιξε εξαιρετικά τον λευκό άνδρα με όλη του την νευρικότητα, την αντιδραστικότητα και τον αρνητισμό που, κατά διαστήματα, αφήνονταν να νικηθούν από μια υγιή περιέργεια για τα επιχειρήματα του συνομιλητή του. Κάπως έτσι πέρασε το σκόπελο του πεπεισμένου υποψήφιου αυτόχειρα κι έκανε λίγο χώρο στη διαλλακτικότητα. Από κει και πέρα, κατάφερε να μας γεννήσει πλήθος συναισθημάτων: Συμπάθεια, κατανόηση, ίσως και ταύτιση, αγωνία για τη μοίρα του ανθρώπου αυτού.

Ο Ζερόμ Καλούτα, εξίσου άμεσος, χαλαρός και καλοκάγαθος, όπως τον γνωρίζουμε, αλλά με μια ωραία maitrise αυτής της εικόνας του, επιχειρεί να ενσαρκώσει μέσα απ’ τον μαύρο άνδρα της ιστορίας το φως, την ελπίδα, τη δύναμη της πίστης, το ανιδιοτελές δόσιμο. Πειστικός, πειστικότατος στο ρόλο ενός άνδρα μεγαλύτερου από την ηλικία του, με σκληρά βιώματα, που ξέρει πλέον τι αξίζει και τι όχι στη ζωή, βάζοντας φίνες χιουμοριστικές πινελιές στο παίξιμό του και μ εκείνο το συγκινητικό κρεσέντο στο τέλος, μας προετοιμάζει πολύ ευχάριστα για ένα ωραίο θεατρικό μέλλον σε έργα σύγχρονου ρεπερτορίου.

Σαν τελική θεώρηση μπορούμε να πούμε ότι, σ’ ένα έργο όπου η δράση απουσιάζει παντελώς και όλα στηρίζονται σε λεκτικές μονομαχίες γύρω απ’ την πολυπλοκότητα της ζωής, οι ειλικρινείς ερμηνείες των δύο ηθοποιών κάνουν τους ήρωες συμπαθείς, ενδιαφέροντες και το κοινό πρόθυμο να τους συντροφέψει ως το τέλος.

Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στο Σικάγο, το 2006.-

Ο ελληνικός τίτλος ΑΣΠΡΟ ΜΑΥΡΟ είναι συμβολικός. Ο ένας ήρωας μαύρος, ο άλλος λευκός , ο ένας αισιόδοξος ο άλλος απόλυτα πεσσιμιστής, κι η ακράδαντη πεποίθηση του ενός ότι όλα είναι άσπρο-μαύρο στη ζωή.

Ο πρωτότυπος ξένος τίτλος του Κόρμακ Μακάρθι είναι SUNSET LIMITED, το όνομα ενός θρυλικού τραίνου στις νότιες πολιτείες αλλά και του προαστειακού που έμελλε να φέρει κοντά τους δυο άντρες.

Πηγή: Στεφανία Τσουπάκη, quinta theater, 03/11/25